dE LAATSTE REIS VAN DE MARS

 Het verhaal van de Mars zou zo maar verzonnen kunnen zijn in Hollywood en bijvoorbeeld gebruikt als screenplay voor een film als “Pirates of the Caribbean”. Toch is het waar gebeurd.

In de zomer van 1780 vertrekt het ‘s-Lands schip van oorlog de Mars van de Rotterdamse admiraliteit naar Sint-Eustatius. Het schip heeft bijna een jaar, onbedoeld, aan de rede van de marinehaven Hellevoetsluis gelegen. Onderhoud, slecht weer en logistieke problemen zorgden voor het lange oponthoud. Het gaf schout-bij-nacht  Willem Crul een onbehaaglijk gevoel.
De heenreis verloopt zonder problemen en in september komt het schip bij het Nederlandse bovenwindse eiland aan. Kort daarna houdt de Grote Orkaan van 1780 huis in het Caribisch gebied waarbij tienduizenden doden en gewonden vallen. De Mars overleeft ternauwernood de verwoestende storm en begint haar bewakende taak op St. Eustatius. Dit is noodzakelijk omdat het eiland een doorn in het oog is van de Engelsen. De Gouden Rots, zoals het eiland genoemd wordt, is een zeer belangrijk handelspunt voor de bevoorrading van Amerika; de Britse kolonie die in een gewapende onafhankelijkheidsstrijd zit met de Britse Kroon. De Republiek stelt neutraal te zijn in de strijd van de Amerikanen die Frankrijk aan hun kant hebben.
Begin 1781 vertrekt de Mars met een konvooi van 23 handelsschepen terug naar Holland. De oorlogsverklaring van Engeland aan de Republiek had het eiland toen nog niet bereikt. Het konvooi heeft Sint-Eustatius net verlaten als het eiland wordt aangevallen en veroverd door de Engelsen waarna de Royal Navy de achtervolging inzet op het lucratieve handelskonvooi.
Op 4 februari 1781 wordt het konvooi achterhaald door drie Engelse oorlogsschepen. Schout-bij-nacht Crul weigert gehoor te geven aan de Engelse eis tot overgave, met een korte maar bloedige strijd tot gevolg. Crul wordt dodelijk getroffen en met zijn laatste woorden geeft hij opdracht de strijd te staken, waaraan kapitein Van Halm vervolgens gehoor geeft. De Engelsen nemen de Mars en de koopvaarders mee terug naar Sint-Eustatius.  De Britse bezetter houdt flink huis op het eiland waarbij deze helemaal wordt leeggeroofd. Niets of niemand wordt ontzien, zelfs Britse handelaren niet. Een aktie die zelfs in het eigen moederland verontwaardiging oproept.

De bemanning van de Mars wordt gevangen genomen en vastgezet op het Engelse Saint-Kitts. Officieren krijgen een betere behandeling dan de rest van de bemanning, waardoor velen van deze laatstgenoemde groep de slechte omstandigheden niet overleven of ze nemen dienst bij de Engelse marine. Sommigen komen pas jaren later weer thuis in Nederland.

Het boek vertelt niet alleen het verhaal van het schip maar ook dat van de bemanning. Aan de hand van de scheepsjournalen, logboeken, dagboeken maar ook persoonlijke brieven van bemanningsleden wordt u meegenomen in de avonturen van schip en bemanning. Van sommige van deze bemanningsleden is de stamboom uitgezocht en hierbij zijn verrassende en bijzondere ontdekkingen gedaan.

Hoewel de tanende Republiek nog gebruik probeert te maken van de ondergang van Crul door hem een heldenstatus a la Michiel de Ruyter toe te schrijven, mislukt dit. De heldendood van Willem Crul, en daarmee ook de Mars, is niet meer dan een voetnoot geworden in de Vaderlandse geschiedenis. Met dit boek wordt dit recht gezet.